Ουρολοίμωξη σε βρέφη και παιδιά

Τρόπος μόλυνσης

Σχεδόν όλες οι ουρολοιμώξεις είναι ανιούσες. Αυτό σημαίνει ότι τα μικρόβια προερχόμενα από τη χλωρίδα του εντέρου εισέρχονται στην ουρήθρα και στη συνέχεια, στην ουροδόχο κύστη. Σε σπάνιες περιπτώσεις που αφορούν πρόωρα νεογνά ή ανοσοκατεσταλμένα παιδιά, η λοίμωξη μπορεί να προκληθεί αιματογενώς, δηλαδή το μικρόβιο να προσβάλλει το ουροποιητικό σύστημα μέσω του αίματος.

Επιβαρυντικοί παράγοντες

Αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση ουρολοίμωξης έχουν τα παιδιά με: Ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος, όπως η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση (ΚΟΠ) Σακχαρώδη διαβήτη Ανεπάρκεια του ανοσιακού συστήματος Φίμωση (στα αγόρια) Επίμονη δυσκοιλιότητα Ελλιπή καθαριότητα της περιοχής του πρωκτού

Συμπτώματα ουρολοίμωξης σε παιδιά

Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία. Τα νεογνά μπορεί να εμφανίσουν άρνηση λήψης γάλακτος ή παρατεταμένο ίκτερο. Στα βρέφη μπορεί να παρατηρηθούν έμετοι, διάρροιες, ανησυχία και στασιμότητα βάρους. Τα μεγαλύτερα παιδιά συνήθως παρουσιάζουν πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα, όπως πυρετός (ή δέκατα) , συχνοουρία και δυσουρία (το παιδί παραπονιέται ότι πονάει κατά την ούρηση). Συχνά οι γονείς μπορεί να παρατηρήσουν άσχημη οσμή στα ούρα του παιδιού. Σε περιπτώσεις πυελονεφρίτιδας, το παιδί μπορεί να πονάει ψηλά στη μέση ή την πλάτη, ο πυρετός είναι υψηλότερος και μπορεί να συνοδεύεται από εμέτους και διάρροιες.

Συλλογή των ούρων και διάγνωση ουρολοίμωξης

Για τη διάγνωση της ουρολοίμωξης απαιτείται να προσκομισθεί στο μικροβιολογικό εργαστήριο δείγμα ούρων με σκοπό να γίνει γενική εξέταση και καλλιέργεια. Ποιο θεωρείται κατάλληλο δείγμα ούρων: πρoτιμώνται τα πρώτα πρωινά ούρα ή αυτά που έχουν παραμείνει στην κύστη για >4 ώρες, κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό στα βρέφη και στα μικρά παιδιά. Σημαντική είναι η άμεση μεταφορά του δείγματος στο εργαστήριο, ιδανικά εντός 30’. Αν χρειαστεί, μπορεί να γίνει συντήρηση των ούρων στο ψυγείο (4°C) για 24 ώρες. ΠΡΟΣΟΧΗ: οι γονείς πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στο σωστό πλύσιμο της περιουρηθρικής περιοχής του παιδιού πριν τη συλλογή του δείγματος. Το πλύσιμο πρέπει να γίνει με άφθονο νερό και σαπούνι (καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση αντισηπτικών) και το σκούπισμα με αποστειρωμένη γάζα με κατεύθυνση από μπροστά προς τα πίσω. Σκοπός είναι η αποφυγή επιμόλυνσης από μικρόβια της χλωρίδας του δέρματος ή του πρωκτού που πιθανόν να δώσουν ψευδή αποτελέσματα στην ουροκαλλιέργεια.

Τρόποι συλλογής δείγματος ούρων στα παιδιά: Λήψη ούρων μέσου ρεύματος (clean – catch): εφαρμόζεται συνήθως σε παιδιά > 3 ετών. Μετά από καλό πλύσιμο, όπως περιγράφτηκε, απομακρύνονται τα μεγάλα χείλη στα κορίτσια, ενώ στα αγόρια αποκαλύπτεται η βάλανος και αρχίζει η ούρηση. Τα πρώτα ml ούρων απορρίπτονται και χωρίς να διακοπεί η ούρηση συλλέγονται τα ούρα του μέσου ρεύματος σε ειδικό αποστειρωμένο δοχείο (ουροσυλλέκτης). Προσέχουμε να μην αγγίξουν τα χέρια μας το εσωτερικό και το στόμιο του δοχείου. Αυτοκόλλητο σακουλάκι : εφαρμόζεται σε βρέφη και παιδιά <2 ετών. Μετά από καλό πλύσιμο, στεγνώνουμε την περιοχή με αποστειρωμένη γάζα, ώστε να μην παραμείνει καθόλου υγρασία με σκοπό να κολλήσει καλά το σακουλάκι. Αφού τοποθετηθεί το σακουλάκι περιμένουμε να ουρήσει το παιδί. Μετά την ούρηση αφαιρούμε με προσοχή το σακουλάκι και το τοποθετούμε όπως είναι σε αποστειρωμένο ουροσυλλέκτη. Εάν το παιδί δεν ουρήσει εντός 1 ώρας, επαναλαμβάνουμε το πλύσιμο και τοποθετούμε νέο σακουλάκι. Η μέθοδος αυτή δίνει συχνά ψευδώς θετικά αποτελέσματα, γιατί είναι πολύ εύκολο να συμβεί επιμόλυνση και απαιτεί αρκετή υπομονή από τους γονείς. Υπερηβική παρακέντηση : εφαρμόζεται σε νεογνά και βρέφη (<12 μηνών). Τα ούρα συλλέγονται με παρακέντηση της κύστης με τη χρήση σύριγγας. Γίνεται αποκλειστικά από τον παιδίατρο.

Γενική εξέταση ούρων: τα στοιχεία της γενικής ούρων που μαρτυρούν την παρουσία ουρολοίμωξης είναι τα εξής : η παρουσία λευκοκυτταρικής εστεράσης (παράγεται από τα πυοσφαίρια), η ανίχνευση νιτρωδών (παράγεται από τα gram – αρνητικά βακτήρια) και η ανίχνευση μικροοργανισμών στη μικροσκοπική εξέταση του ιζήματος των ούρων. Καλλιέργεια ούρων : μετά από επώαση των ούρων σε ειδικά θρεπτικά υλικά για 48 ώρες, αξιολογούμε την ανάπτυξη μικροβιακών αποικιών (cfu/ml). Η αξιολόγηση της καλλιέργειας εξαρτάται από τον τρόπο λήψης. Σε υπερηβική λήψη αξιολογείται οποιαδήποτε ανάπτυξη ουροπαθογόνου μικροβίου. Σε λήψη μέσου ρεύματος, θεωρούμε θετική την καλλιέργεια στην οποία έχουν αναπτυχθεί ≥ 100000 cfu/ml μικροβίου, ή ≥10000 cfu/ml μικροβίου σε παιδί που παρουσιάζει συμπτώματα. Σε λήψη με σακουλάκι, χρειάζεται προσοχή στην αξιολόγηση γιατί σε μεγάλο ποσοστό (85%) η καλλιέργεια είναι ψευδώς θετική λόγω επιμόλυνσης. Ο παιδίατρος θα συνεκτιμήσει την κλινική κατάσταση του παιδιού, καθώς και τα ευρήματα της γενικής ούρων και πιθανότατα θα κρίνει απαραίτητη την επανάληψη της καλλιέργειας.

Θεραπεία

Η ουρολοίμωξη θεραπεύεται με τη χορήγηση κατάλληλων αντιβιοτικών. Το είδος του αντιβιοτικού εξαρτάται από το είδος του μικροβίου, το αντιβιόγραμμα, την ηλικία του παιδιού και τη σοβαρότητα της λοίμωξης. Σε περιπτώσεις πυελονεφρίτιδας, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η εισαγωγή σε νοσοκομείο και η χορήγηση αντιβιοτικών ενδοφλεβίως. Πολλές φορές, συνιστάται και απεικονιστικός έλεγχος του ουροποιητικού με υπέρηχο, ακτινογραφία κτλ. Πρόληψη – γενικές οδηγίες Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά να επισκέπτονται συχνά την τουαλέτα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η μακρά παραμονή των ούρων στην κύστη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ουρολοίμωξης. Πρέπει τα παιδιά από μικρά να ακολουθούν τους βασικούς κανόνες υγιεινής στην τουαλέτα. Ειδικά στα κορίτσια, η σωστή τεχνική σκουπίσματος (από εμπρός προς τα πίσω) εμποδίζει τη μεταφορά μικροβίων από τον πρωκτό στην ουρήθρα. Είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας με σωστή διατροφή και λήψη άφθονων υγρών. Καλό είναι να γίνεται τακτική αλλαγή στις πάνες των βρεφών. Σε κάθε περίπτωση πρέπει οι γονείς να δίνουν σημασία στις αντιδράσεις του παιδιού στην ούρηση – κάθε ένδειξη ενόχλησης, ανησυχίας ή πόνου μπορεί να υποδηλώνει παρουσία μικροβίου στα ούρα.