Ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

Ως παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο ορίζεται η εγκατάσταση νευρολογικών συμπτωμάτων για διάστημα μικρότερο των 24 ωρών και συνήθως υποχωρεί εντός μιας ώρας. Το παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο θεωρείται σημαντικό, διότι συχνά προηγείται σοβαρότερου εγκεφαλικού επεισοδίου.

Εχεί βρεθεί ότι το 33% των ασθενών με παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο θα εμφανίσουν ισχαιμικό έμφρακτο στα επόμενα 5 χρόνια με μεγαλύτερο κίνδυνο στις δύο πρώτες εβδομάδες. Το 75% των εγκεφαλικών επεισοδίων είναι ισχαιμικής αιτιολογίας, ενώ τα υπόλοιπα οφείλονται σε ενδοεγκεφαλική αιμορραγία.

Ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ισχαιμικό έμφρακτο) μπορεί να προκαλέσει οποιαδήποτε κατάσταση επιφέρει ελάττωση ή διακοπή της αιματικής ροής σε μια περιοχή του εγκεφάλου. Το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι είτε θρομβωτικό είτε εμβολικό. Στο θρομβωτικό επεισόδιο, σχηματίζεται ένας θρόμβος αίματος μέσα σε μια αρτηρία του εγκεφάλου, όπως ακριβώς γίνεται στο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου με τις αρτηρίες της καρδιάς. Ο θρόμβος σχηματίζεται συνήθως σε μια περιοχή του αγγείου με αθηρωματικές πλάκες.
Στο εμβολικό επεισόδιο, ο θρόμβος αίματος «ταξιδεύει» με την κυκλοφορία του αίματος και καταλήγει να αποφράσσει (σαν έμβολο) τον αυλό του αγγείου. Η προέλευση είναι συνήθως από την καρδιά π.χ. σε κολπική μαρμαρυγή.

Είτε πρόκειται για θρομβωτικό, είτε για εμβολικό επεισόδιο, το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο: ο εγκέφαλος στερείται από το αίμα, άρα από το οξυγόνο και τις άλλες θρεπτικές ουσίες. Αυτό προκαλεί νέκρωση της περιοχής εκείνης του εγκεφάλου που αντιστοιχεί στο αποφραγμένο αγγείο. Η περιοχή αυτή δεν λειτουργεί σωστά, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται το ανάλογο νευρολογικό έλλειμμα π.χ. αδυναμία στα χέρια ή τα πόδια, δυσκολία στην ομιλία, ελάττωση της όρασης κλπ. ή ακόμη κωματώδης κατάσταση σε εκτεταμένα ισχαιμικά εμφρακτα.

Οι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να υποστεί κάποιος ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι:

• η ύπαρξη ενός παρόμοιου επεισοδίου στο παρελθόν
• η ύπαρξη παροδικού εγκεφαλικού επεισοδίου
• η ύπαρξη εμφράγματος του μυοκαρδίου
  • (σημαίνει ότι όλο το αγγειακό σύστημα πάσχει)
• η ηλικία
  • Αν είναι κανείς πάνω από 55 ετών αυξάνονται σαφώς οι πιθανότητες να προσβληθεί, αν και εγκεφαλικό επεισόδιο περιγράφεται σε κάθε ηλικία, ακόμα και σε παιδιά
• η αρτηριακή υπέρταση
• η στένωση των καρωτίδων από αθηρωματική νόσο
• το κάπνισμα
• η υψηλή χοληστερόλη αίματος
• ο σακχαρώδης διαβήτης
• η παχυσαρκία
• η καθιστική ζωή
• άλλα νοσήματα της καρδιάς
• πχ καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες όπως η κολπική μαρμαρυγή κλπ
• η θεραπεία με οιστρογόνα / αντισυλληπτικά
• ο αλκοολισμός
• παθήσεις που σχετίζονται με την πήξη του αίματος
• η χρήση ευφοριογόνων ουσιών
  • πχ κοκαΐνη, αμφεταμίνες
• διαχωρισμός μιας αρτηρίας
• αγγειίτιδες

Σημειώνεται ότι σε ένα σημαντικό αριθμό εγκεφαλικών επεισοδίων (25% τουλάχιστον) δεν ανευρίσκεται ποτέ συγκεκριμένη αιτία.

Το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο εκδηλώνεται με απότομη έναρξη ενός ή περισσοτέρων συμπτωμάτων τα συχνότερα των οποίων είναι:

• αδυναμία στα χέρια ή τα πόδια
• μούδιασμα στα χέρια ή τα πόδια
• δυσκολία στην ομιλία
• δυσκολία στο περπάτημα
  • (αστάθεια βάδισης)
• ίλιγγος και ζάλη
• ελάττωση της όρασης ή διπλωπία
• πονοκέφαλος και έμετος
• απώλεια αισθήσεων, κώμα

Όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται και σε άλλα νευρολογικά νοσήματα. Η απότομη έναρξη είναι εκείνη που κατευθύνει τη διάγνωση προς ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Σε ένα ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο συνήθως υπάρχει αδυναμία στη μια πλευρά του σώματος, που ονομάζεται ημιπάρεση (αν η παράλυση είναι μερική) και ημιπληγία (αν η παράλυση είναι πλήρης). Επίσης, συχνά προσβάλλεται και το πρόσωπο, με αποτέλεσμα να έχουμε πτώση της γωνίας του στόματος.

Η διάγνωση του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου γίνεται με:

• το ιστορικό
• τη νευρολογική εξέταση
• την αξονική τομογραφία εγκεφάλου
• άλλες απεικονιστικές εξετάσεις
  • πχ μαγνητική τομογραφία, αγγειογραφία κλπ
• άλλες διαγνωστικές εξετάσεις για να βρεθεί το αίτιο της απόφραξης
  • πχ triplex καρωτίδων, triplex καρδιάς, διακρανιακή εξέταση Doppler, αιματολογικές εξετάσεις

Το εγκεφαλικό επεισόδιο θα πρέπει επίσης να διαφοροδιαγνωσθεί από άλλες παθήσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα, όπως πολλαπλή σκλήρυνση (σκλήρυνση κατά πλάκας), αγγειίτιδες, επιληπτικές κρίσεις, δισκοπάθεια κ.α.

Η αξονική τομογραφία είναι εξέταση κλειδί στην διάγνωση του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Μας δίνει γρήγορα απάντηση σε ένα βασικό ερώτημα: αν το επεισόδιο είναι αιμορραγικό ή ισχαιμικό. Ο διαχωρισμός αυτός είναι μεγάλης σημασίας, γιατί η αντιμετώπιση είναι διαφορετική. Αν πρόκειται για εγκεφαλική αιμορραγία, η αξονική τομογραφία πάντα αναδεικνύει το πρόβλημα άμεσα.
Αντίθετα, στο ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, μπορεί η αξονική τομογραφία να μην δείξει κάτι (ειδικά τις πρώτες 12 ώρες από την εγκατάσταση των συμπτωμάτων) ή να υπάρχουν μόνο ενδείξεις. Στην περίπτωση αυτή, ο ασθενής εισάγεται στο Νοσοκομείο και επαναλαμβάνεται η αξονική τομογραφία μετά από π.χ. 24 ώρες ή (αν υπάρχει δυνατότητα) γίνεται μαγνητική τομογραφία. Η αξονική και η μαγνητική τομογραφία έχουν επίσης ρόλο στο να αποκλείσουν άλλες παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα. Από τις διάφορες αιτίες που προκαλούν εγκεφαλικά επεισόδια έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αθηρωματική νόσο των καρωτίδων αρτηριών. Αυτό συμβαίνει, διότι κλινικές μελέτες απέδειξαν, ότι σε σημαντική καρωτιδική βλάβη, η ενδαρτηρεκτομή έχει καλύτερα αποτελέσματα από την απλή φαρμακευτική αγωγή στην πρόληψη εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων.

Συμφωνα με την αξιόπιστη μελέτη NASCET σημαντική καρωτιδική βλάβη ονομάζεται κάθε βλάβη που προκαλεί στένωση μεγαλύτερη από 70%. Η σημαντική καρωτιδική βλάβη θέτει τον ασθενή σε κίνδυνο καρωτιδικής θρόμβωσης, απόφραξης, περιφερικό εμβολισμό και εγκεφαλικό επεισόδιο. Ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια δεν συμβαίνουν όμως αποκλειστικά στα άτομα με σημαντικές στενώσεις, αλλά και σε σημαντικό αριθμό ατόμων με μικρότερου βαθμού στενώσεις. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, φαίνεται πως έχει σημασία η υφή της αθηρωματικής πλάκας που προκαλεί τη στένωση και ειδικότερα η σταθερότητα της, διότι έχει βρεθεί ότι ασταθείς αθηρωματικές πλάκες μπορεί να παράξουν έμβολα. Η υπερηχογραφική εξέταση των καρωτίδων αρτηριών (triplex καρωτίδων) είναι απλή και ανώδυνη μέθοδος εξέτασης των καρωτίδων αρτηριών και προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για το βαθμό της στένωσης και την υφή των αθηρωματικών πλακών.

Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σχετικά συχνή και σοβαρή νόσος, με συνέπειες για την ποιότητα της ζωής αλλά και την ίδια τη ζωή. Η αντιμετώπιση του καλό είναι να γίνεται σε οργανωμένο Νοσοκομείο, με δυνατότητα για απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική ή μαγνητική τομογραφία, αγγειογραφία), μονάδα εντατικής θεραπείας, νευρολόγο, νευροχειρουργό κ.ο.κ.
Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζει κανείς, ότι αν ελέγξει τους παράγοντες κινδύνου, ελαττώνει σημαντικά την πιθανότητα να πάθει ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.