Έγχρωμο υπερηχογράφημα - Triplex καρωτίδων
Οι κοινές καρωτίδες είναι κλάδοι της θωρακικής αορτής (και συγκεκριμένα κλάδοι του αορτικού τόξου) οι οποίοι πορεύονται στον τράχηλο προς το κρανίο και τον εγκέφαλο. Έκαστη κοινή καρωτίδα χωρίζεται σε έξω και έσω καρωτίδα οι οποίες τροφοδοτούν το πρόσωπο και τον εγκέφαλο αντίστοιχα, με αίμα πλούσιο σε οξυγόνο.
Όταν οι καρωτίδες φραχθούν από σταδιακά αναπτυσσόμενη αθηρωματική πλάκα δημιουργείται μία κατάσταση που ονομάζεται αγγειακή (ή αποφρακτική) νόσος καρωτίδων. Είναι η ίδια διαδικασία που προκαλεί τη στεφανιαία νόσο που μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα και καρδιακή προσβολή.
Στην αθηρωματική νόσο των καρωτίδων υπάρχει ο κίνδυνος ρήξης τμήματος της αθηρωματικής πλάκας και δημιουργίας θρόμβου τοπικά, ενώ η μετανάστευση αυτού σε αρτηρίες του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσει την δημιουργία εγκεφαλικού επεισοδίου. Η αθηρωμάτωση των καρωτίδων μπορεί να μην έχει συμπτώματα (ιδίως σε πρώιμα στάδια) και μπορεί να ανιχνευθεί μόνο με ορισμένες εξετάσεις όπως το υπερηχογράφημα, η μαγνητική τομογραφία, η αξονική τομογραφία και την αγγειογραφία. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε κυρίως με την συνηθέστερη και απλούστερη μέθοδο, το triplex (ή έγχρωμο υπερηχογράφημα) καρωτίδων.
Προδιαθεσικοί παράγοντες της νόσου: Mεγάλη ηλικία Υψηλή χοληστερόλη, υψηλός αθηρωματικός δείκτης, Υπέρταση, Σακχαρώδης διαβήτης, Κάπνισμ,α Οικογενειακό ιστορικό εγκεφαλικού ή αρτηριοσκλήρυνσης, έλλειψη άσκησης, παχυσαρκία.
Εμφραξη των καρωτίδων: Με την πάροδο της ηλικίας οι καρωτίδες (όπως και όλες οι αρτηρίες) γίνονται λιγότερο ελαστικές, σκληρύνονται και είναι επιρρεπείς σε βλάβη. Συγκεκριμένα, το έσω τοίχωμα της αρτηρίας, το ενδοθήλιο, παχύνεται και σε ορισμένα σημεία παρουσιάζει αθηρωματική πλάκα, η οποία μπορεί μεν να μείνει στάσιμη χωρίς να εμποδίζει την ελεύθερη ροή αίματος προς τον εγκέφαλο, όμως σε πολλές περιπτώσεις η πλάκα αυξάνεται, δημιουργεί φράξιμο της καρωτίδας, ώστε να παρεμποδίζεται η ροή αίματος. Σημαντικότερη εκ των καρωτίδων θεωρείται η έσω, λόγω του ότι το κύριο έργο της αφορά στην τροφοδοσία του εγκεφάλου.
Διαγνωστική προσέγγιση των καρωτίδων: Σήμερα η κλινική μελέτη των καρωτίδων στον τράχηλο γίνεται εύκολα, με ακρόαση της ροής του αίματος στις καρωτίδες, οπότε η παρουσία φυσήματος στη μία πλευρά είναι ένδειξη σημαντικής στένωσης της υποκειμένης αρτηρίας. Η καλύτερη αναίμακτη μέθοδος διάγνωσης της στένωσης των καρωτίδων είναι το triplex ή έγχρωμο υπερηχογράφημα. Με αυτό, γίνεται η εκτίμηση του βαθμού της στένωσης, της έκτασης, της ακριβούς θέσεως, της μορφολογίας, της σύστασης και του μεγέθους της αθηρωματικής βλάβης. Επιπλέον, με τους υπερήχους προσδιορίζεται η σύσταση της βλάβης, δηλαδή εάν η αθηρωματική πλάκα είναι μαλακή (που μπορεί να σπάσει) ή είναι σκληρή και σταθερή (χωρίς συνήθως επεισόδια ρήξεων). Το τελευταίο τονίζεται επειδή η μαλακή πλάκα είναι αυτή από την οποία αποσπώνται τμήματα και με τη ροή του αίματος μεταφέρονται και προκαλούν εγκεφαλικά επεισόδια με εμβολές στις εγκεφαλικές αρτηρίες. Επιπλέον, προσμετράται το πάχος του ενδοθηλίου εύρημα που θεωρείται σημαντικό στην αρχόμενη διάγνωση της νόσου. Όπως ειπώθηκε, με το triplex καρωτίδων μπορεί να γίνει ακριβής εκτίμηση των στενώσεων των καρωτίδων. Αυτό γίνεται είτε άμεσα, μέσω της μέτρησης του ελεύθερου αυλού, είτε έμμεσα, από την μέτρηση των ταχυτήτων ροής του αίματος. Αυξημένες ταχύτητες ροής αντιστοιχούν σε ανάλογες στενώσεις. Οι στενώσεις των έσω καρωτίδων μέχρι 50% δεν έχουν ιδιαίτερη κλινική σημασία λόγω του ότι ο παραμένων ελεύθερος αυλός του αγγείου είναι επαρκής για την τροφοδοσία του εγκεφάλου. Πρέπει όμως να παρακολουθούνται τακτικά διότι η αποφρακτική νόσος είναι μία κατάσταση εξελικτική και αναπτυσσόμενη, ενώ στην καλύτερη των περιπτώσεων είναι στάσιμη για αρκετό διάστημα. Στενώσεις 80-99% θεωρείται ότι πρέπει να αποκατασταθούν χειρουργικά ενώ οι ενδιάμεσες στενώσεις (50-79%) απαιτούν θεραπευτική αντιμετώπιση και προσαρμογή του τρόπου ζωής. Πλήρεις εμφράξεις (100%) δεν αντιμετωπίζονται χειρουργικά. Η εκλεκτική αρτηριογραφία των καρωτίδων είναι απαραίτητη πριν την επέμβαση για να χαρτογραφηθεί επαρκώς η στένωση, να ελεγχθεί ή εγκεφαλική κυκλοφορία και να επιλεγεί ή κατάλληλη τεχνική θεραπείας. Η αξονική και μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου είναι ουσιώδεις εξετάσεις για την νευρολογική εκτίμηση του ασθενούς με καρωτιδική στένωση ενώ η μαγνητική αγγειογραφία των καρωτίδων είναι χρήσιμη σε περιπτώσεις συμπληρωματικής χαρτογράφησης αυτών.